KONUM

Projeye konu alan; İstanbul Şişli İlçesi Yayla ve Feriköy Mahallelerinin kesişiminde, yaklaşık 18 Ha’lık bir alanı kapsar. Batıda Yay Meydanı Caddesi ve Feriköy Mezarlığı ile sınırlanan Alan, Doğuda Kurtuluş Son Durağa, Kuzeyde ise İski Feriköy Tesislerine kadar uzanır.

Konumu itibari ile İstanbul Metropolünün Kor “Öz” bölgesine son derece yakın olan alan, Tarihi Yarımada, Beyoğlu-Taksim, Beşiktaş, Mecidiyeköy gibi Merkezi İş Alanı fonksiyonlarının yoğunlaştığı alanlar (MİA) ile Haliç kıyılarına ve İstanbul Boğazı hattına da son derece yakındır.

Alan ve yakın çevresindeki fonksiyon alanlarının kent ile ilişkisi ağırlıklı olarak, kuzey-güney istikametinde uzanan toplayıcı ulaşım aksları üzerinden (Piyalepaşa, Dolapdere, Halaskargazi Caddeleri) sağlanır. Kuzeyde ise  D-100 karayolu üzerinden metropol ölçeğindeki karayolu ulaşım sistemine erişim sağlanır.

Proje alanının ağırlık merkezinde kuzeydoğu-güneybatı ekseninde uzanan Cin Deresi Caddesi, kentleşme dinamikleri-pratikleri bakımından iki farklı karakter alt bölgesi tanımlar. Topoğrafya olarak da aynı bütünün parçası olmaktan uzak alan, öte yandan “Kentsel Dönüşüme tabi olma zorunluluğu” ortak paydası ile anlamlandırılabilecek bütüncül bir küme olarak tarif edilebilir.

SÜREÇ

Proje alanının doğusu (Feriköy-Tatavla) kentleşme serüveni bakımından 15.yy kadar geriye gidilerek tarihlenebilmektedir. Alanda ilk yapılaşma, Kanuni Sultan Süleyman döneminde (1520-1566) Barbaros Hayrettin Paşa’nın bölgeye tersanelerde çalıştırmak üzere Rum esirlerin yerleştirilmesini istemesi ile başlar.

Zamanla Kent Kültürünün önemli yapıtaşlarından birini oluşturan, ustalık gerektiren sektörlerde uzmanlaşan demografik yapı (tersaneliler, ayakkabıcılar, tulumbacılar v.b.), özgün dini ritüellerini ve kültürlerini de yaşatmaya devam ederek (Baklahorani veya Tatavla Karnavalı vb.) İstanbul Kente Kültürünü de zenginleştirir.

Özellikle varlığı 16.yy kaynaklarına dayandırılan Aya Dimitri Kilisesi çevresinde kümelenen yerleşke, tarihsel süreçte sosyokültürel ve sosyoekonomik dinamikleri itibari ile 20.yy’a kadar özgünlüğünü korur. Kurtuluş Caddesinin yer aldığı sırt çizgisinin sonunda, tepe üzerinde yer alan (tipolojik açıdan son derece mütevazi bir yapı olan) Aya Dimitri Kilisesi ve Son Durak (Karnaval Meydanı), yerleşkenin kamusal odağı olarak özelleşir.

Mahallenin adı, 18.yy’da Abdülmecid ve Abdülaziz’in izni ile bölgeye yerleşen Fransız bir tüccara (Mösyö Feri) dayandırılmaktadır. 20.yy’a kadar bölgeye yerleşmeye devam eden Ermeni, Rum, Bulgar, Gürcü vatandaşlar ile Feriköy (eski adı ile Tatavla) gelişmeye devam eder.

1955 olayları ve 1960’lar sonrasında, İstanbul genelinde olduğu gibi Feriköy ve çevresinde de her açıdan önemli bir kırılma yaşanır. Bir taraftan demografik yapıdaki değişim, öte yandan kırdan kente göç olgusu ve hızlı kentleşme ile artık (kentleşme pratikleri bağlamında) kontrolün kaybedildiği bir döneme girilir.

Proje Alanının batısında yer alan karakter bölgesinde ise (Yayla Mahallesi) bu tarihten itibaren yapılaşma başlar. Morfolojik açıdan, kaçak-kontrolsüz yapılaşmanın bütün mekânsal kodlarının rahatlıkla okunabildiği bu kentsel örüntü, zamanla katman katman biriken, yığılan fizik-mekan problemleri ile bu gün iyice kronik bir vakaya dönüşmüş durumdadır. Fiziksel-ekonomik ömrünü tamamlamış yapı stoğu ve düşük profilli mekan standartları, alanı öncelikli “Kentsel Dönüşüm” senaryolarının kapsamına sokar.

Hazırlanan Projenin Temel Motivasyonu;

Bir yandan alandaki hak sahiplerinin uzun zamana yayılan mağduriyetlerini giderirken, diğer yandan da İstanbul Büyükşehir Belediyesinin koordinatörlüğünde kamu yararını öncelleyen “Sürdürülebilir” bir Kentsel Dönüşüm süreci ve pratiği örgütlemektir.

Bu kapsamda riskli ve/veya kaçak, fiziksel-ekonomik ömrünü tamamlamış yapı stoğunu yenilerken, alan bütününde fizik-mekan standartlarını iyileştirmek ve geliştirmek, çağdaş, yaşanabilir bir kentsel çevre üretmek hedeflenmektedir…

DOLULUK-BOŞLUK / imar adaları örüntüsü

Proje alanı kuzeydoğu güneybatı ekseninde uzanan Cin Dere Caddesi ile karşılıklı olarak birbirine yönelen iki topağrafik arayüz üzerinde yer alır. Kuzeyde (İSKİ Kent Parkı yönünde) ise eğim keskin biçimde yön değiştirerek topoğrafik açıdan bir “çanak” oluşturur.

Yayla Mahallesi kesitinde daha ritmik olan eğim yapısı, Feriköy mahallesi kesitinde vadi tabanının Aya Tanaş Kilisesi mevkiinde doğuya açılması nedeni ile daha dinamik bir özellik gösterir.

Proje alanındaki mevcut yapı stoğu, ağırlıklı olarak %10-%20 eğim aralığındaki arazi üzerinde gelişigüzel yer seçmiş gecekondu ve/veya hisseli ifraz örüntüsünün karakteristik özelliklerini taşır. Yapılaşma yoğunluğunun ruhsatsız-kaçak olarak tarihsel süreçte üçüncü boyutta yığılması, planlı gelişmeyen kentsel mekanın kronik sorunlarını da pekiştirir. Halihazırda makul boyutlarda olmayan imar adalarında özellikle blok arka cephelerinin kurduğu ilişkiler sorunludur.

Öte yandan yol kesitleri ve kat adetleri arasındaki korelasyon da, yaşanabilir kentsel çevre standartları bağlamında problemlidir.

Konsept Proje ile önerilen imar adası-blok kurgusu, bitişik nizam blok yapılaşmasının ürettiği yarı-özel avluların yöneliş, güneşlenme ve rekreatif eylemler kapsamında efektif kullanımını önceller.  Asgari 10m’lik yol kesitleri, çekme mesafeleri ile birlikte ve kat adetlerine bağlı olarak bloklar arası mesafeleri optimize eder. 

Farklı kotlara oturan bloklar, üçüncü boyutta son katlarda önerilen geri çekilmeler, normal katlarda balkon çıkmaları ve sirkülasyon nişleri ile parçalanarak dinamik bir cephe karakteri tarifler.

Söz konusu tasarım kararları özellikle yol kotunda çok katlı blok algısını yumuşatarak daha zengin perspektifler üretirken, proje yapı stoğu cephe proporsiyonlarını da mevcut yapı stoğuna uygun olarak ölçeklendirir.

Yayla mahallesi mevkiinde mevcut yol dokusunu kısmen göz önünde bulunduran imar adası organizasyonu projenin etaplanabilirliğine katkı sağlarken, Feriköy uzantısında kuzey-güney etkileşimi ve araç yaya sirkülasyonundaki akışı sağlamak amacıyla, daha radikal bir tasarım yaklaşımı benimsenir.

Proje kapsamında konforlu yaya hareketlerine elverişli eğime paralel güzergahlarda (Cin Dere Caddesi ve 2. Ortakır Sokak), eğimden dolayı açığa çıkan setler günübirlik ticari faaliyetler için kullanılır. Ayrıca Son Durak Meydanı çeperi ve Kurtuluş Caddesi cephesinde, blok zemin katları ticari amaçlı kullanımlara ayrılmıştır.

KENTSEL DONATILAR / AÇIK ve YEŞİL ALANLAR

Alan bütününde kamusal kullanımlar bakımından üç odak tarif edilebilir. Aya Dimitri Kilisesi, Son Durak (Festival) Meydanı ve çok amaçlı Sosyo-Kültürel Tesisin tanımladığı odak, projenin geçmişten günümüze taşınan baskın kamusal odağıdır.

Cin Dere Aksı üzerinde ise Aya Tanaş Kilisesi, Yayla Cami ve Mehmet Akif Ersoy Cami kümelenmesi, ikinci kamusal odak olarak öne çıkar. Aksın kuzeyinde Plan ile önerilen eğitim tesisi, park-bostan ve çocuk oyun alanı aktif açık alan kullanımları açısından önemlidir.

Üçüncü kamusal odak İSKİ Feriköy arazisi üzerinde planlanan Kent Parkıdır. Ölçeği ile geniş bir hinterlanda hizmet verebilme kapasitesi olan alan, alternatif kamusal işlevlere de ev sahipliği yapabilecek potansiyele sahiptir.

Söz konusu odaklar, Cin Dere aksı üzerindeki yeşil iz ile ilişkilendirilerek aksın tarihi geçmişine referans verir.